“मला रीसायकलिंगची खूप उत्सुकता आहे कारण मला पुढच्या पिढीची काळजी वाटते आणि आपण निर्माण करत असलेला हा कचरा कुठे जातोय. ते थांबवावे लागेल. मी माझे प्लास्टिकचे डबे धुतो आणि लिफाफे रीसायकल करतो, जे काही मला शक्य आहे. (चेरी लुंगी)

आपल्यापैकी बरेच जण रीसायकलिंगवर विश्वास ठेवतात आणि अभिनेत्री चेरी लुंघीप्रमाणेच दररोज त्याचा सराव करतात. नैसर्गिक संसाधने निसर्गाला परत मिळतील याची खात्री करण्यासाठी प्लास्टिकचा पुनर्वापर करणे अत्यावश्यक आहे. प्लॅस्टिक हे 20 व्या शतकातील आश्चर्यकारक उत्पादन मानले जात होते, परंतु त्यातून निर्माण होणारा विषारी कचरा धोकादायक ठरला आहे. त्यामुळे सर्व प्लास्टिक कचऱ्याचा पुनर्वापर करणे .

प्रतिमा क्रेडिट:  बारीकसुदान

प्लास्टिक रिसायकलिंग म्हणजे काय?

प्लॅस्टिक रीसायकलिंग  ही विविध प्रकारच्या प्लॅस्टिक सामग्रीची पुनर्प्रक्रिया करण्यासाठी त्यांच्या मूळ स्वरूपाच्या विपरीत, विविध प्रकारच्या इतर उत्पादनांमध्ये पुनर्प्रक्रिया करण्याची प्रक्रिया आहे. प्लॅस्टिकपासून बनवलेल्या वस्तूचा वेगळ्या उत्पादनात पुनर्नवीनीकरण केला जातो, ज्याचा सहसा पुन्हा पुनर्वापर करता येत नाही.

प्लॅस्टिक पुनर्वापराचे टप्पे

कोणत्याही प्लास्टिक कचऱ्याचा पुनर्वापर करण्यापूर्वी त्याला पाच वेगवेगळ्या टप्प्यांतून जावे लागते जेणेकरुन त्याचा वापर विविध प्रकारची उत्पादने बनवण्यासाठी करता येईल.

1. वर्गीकरण: प्रत्येक प्लास्टिकची वस्तू त्याच्या मेक आणि प्रकारानुसार वेगळी करणे आवश्यक आहे जेणेकरून श्रेडिंग मशीनमध्ये त्यानुसार प्रक्रिया करता येईल.
2. धुणे:  वर्गीकरण पूर्ण झाल्यावर, लेबले आणि चिकटवता यासारख्या अशुद्धता काढून टाकण्यासाठी प्लास्टिक कचरा व्यवस्थित धुवावा लागतो. हे तयार उत्पादनाची गुणवत्ता वाढवते.
3. श्रेडिंग:  धुतल्यानंतर, प्लास्टिकचा कचरा वेगवेगळ्या कन्व्हेयर बेल्टमध्ये लोड केला जातो जो वेगवेगळ्या श्रेडरद्वारे कचरा चालवतो. हे श्रेडर प्लॅस्टिकची छोटय़ा छोटय़ा गोळ्यांमध्ये फाडून टाकतात, ते इतर उत्पादनांमध्ये पुनर्वापरासाठी तयार करतात.
4. प्लॅस्टिकची ओळख आणि वर्गीकरण:  तुकडे केल्यानंतर, त्यांची गुणवत्ता आणि वर्ग तपासण्यासाठी प्लास्टिकच्या गोळ्यांची योग्य चाचणी केली जाते.
5. एक्सट्रूडिंग:  यामध्ये तुकडे केलेले प्लास्टिक वितळणे समाविष्ट आहे जेणेकरून ते गोळ्यांमध्ये बाहेर काढले जाऊ शकते, ज्याचा वापर विविध प्रकारचे प्लास्टिक उत्पादने बनवण्यासाठी केला जातो.

प्लास्टिकच्या पुनर्वापराच्या प्रक्रिया

प्लास्टिक कचऱ्याचा पुनर्वापर करण्याच्या अनेक प्रक्रियांपैकी खालील दोन प्रक्रिया उद्योगात सर्वाधिक लोकप्रिय आहेत.

• हीट कॉम्प्रेशन:  या प्रकारच्या प्लास्टिकच्या  पुनर्वापराला विशेष मागणी मिळत आहे कारण ती एकाच वेळी सर्व प्रकारच्या प्लास्टिकचा पुनर्वापर करण्याची क्षमता आहे. तो क्रमवारी न लावलेला आणि स्वच्छ केलेला प्लास्टिक कचरा घेतो आणि तो मोठ्या टंबलरमध्ये मिसळतो ज्यामुळे संपूर्ण मिश्रण मंथन होते. या प्रक्रियेचा मोठा फायदा असा आहे की एकत्र पुनर्वापर करण्यासाठी प्लास्टिकचे जुळणारे स्वरूप आवश्यक नसते.

• मोनोमर:  विस्तृत आणि अचूक मोनोमर पुनर्वापर प्रक्रियेद्वारे, प्लास्टिक पुनर्वापराच्या मोठ्या आव्हानांवर मात केली जाऊ शकते. समान प्रकारच्या कंडेन्स्ड पॉलिमरचे पुनरावर्तन करण्यासाठी ही प्रक्रिया प्रत्यक्षात पॉलिमरायझेशन प्रतिक्रिया उलट करते. ही प्रक्रिया केवळ शुद्धच करत नाही तर नवीन पॉलिमर तयार करण्यासाठी प्लास्टिक कचरा देखील स्वच्छ करते.

प्लास्टिक पुनर्वापराचे फायदे

प्लास्टिकच्या पुनर्वापराच्या प्रक्रिया आणि टप्पे जाणून घेतल्यानंतर, त्याचे विविध फायदे जाणून घेणे देखील महत्त्वाचे आहे. त्यापैकी काही आहेत:

• एक टन प्लास्टिक आहे:  प्लास्टिकच्या पुनर्वापराचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे त्याचे प्रचंड प्रमाण. महापालिकेकडे जमा होणाऱ्या कचऱ्यापैकी ९० टक्के कचरा हा प्लास्टिकचा असल्याचे निदर्शनास आले आहे. याशिवाय दैनंदिन वापरात येणाऱ्या विविध प्रकारच्या वस्तू आणि वस्तूंच्या निर्मितीसाठी प्लास्टिकचा वापर केला जातो. यामुळे प्लास्टिकचे उत्पादन वाढण्यास मदत होईलच शिवाय पर्यावरणाचीही काळजी घेतली जाईल.

• ऊर्जा आणि नैसर्गिक संसाधनांचे संवर्धन:  प्लास्टिकच्या पुनर्वापरामुळे भरपूर ऊर्जा आणि नैसर्गिक संसाधनांची बचत होण्यास मदत होते कारण हे व्हर्जिन प्लास्टिक बनवण्यासाठी आवश्यक असलेले मुख्य घटक आहेत. पेट्रोलियम, पाणी आणि इतर नैसर्गिक संसाधनांची बचत केल्याने निसर्गाचा समतोल राखण्यात मदत होते.

• लँडफिल स्पेस साफ करते:  प्लॅस्टिक कचरा जमिनीवर जमा होतो जो इतर कारणांसाठी वापरला जावा. या भागातून हा प्लास्टिक कचरा काढून टाकण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे त्याचे पुनर्वापर करणे. तसेच, विविध प्रयोगांनी हे सिद्ध केले आहे की जेव्हा प्लास्टिकच्या कचऱ्यासारख्या जमिनीवर दुसरा टाकाऊ पदार्थ टाकला जातो तेव्हा ते वेगाने विघटित होते आणि विशिष्ट कालावधीनंतर घातक विषारी धुके उत्सर्जित करते. हे धुके आजूबाजूच्या परिसरासाठी अत्यंत हानिकारक आहेत कारण ते विविध प्रकारचे फुफ्फुस आणि त्वचेचे आजार होऊ शकतात.

प्लॅस्टिक रीसायकलिंग  केवळ प्लास्टिक कचऱ्याच्या योग्य वापराला प्रोत्साहन देत नाही तर पर्यावरणाचे संवर्धन करून ते स्वच्छ आणि हिरवे बनविण्यास मदत करते.

• [cf7ic]